ترازیابی:

دوربین ترازیاب نیو:



ترازیابی دقیق:

ترازیابی دقیق با استفاده از دوربین های ترازیاب ویژه از جمله متداول­ترین روشها در اجرای طرحهای عمرانی و توسعه کشور می باشد اجرای پروژه هایی نظیر تهیه پروفیل های طولی مسیر رودخانه ها راهها خطوط انتقال نیرو و 000 نیازمند کار ترازیابی می باشند علاوه بر این از این روش در اجرای شبکه های ترازیابی سراسری کشوری و ایجاد نقاط پایه (کنترل زمینی ) برای تبدیل عکسهای هوایی و ماهواره ای به نقشه استفاده می گردد با وجود دقت بسیار بالای روش ترازیابی سنتی اجرای این روش بسیار زمان بر و پر هزینه بوده و تاکنون روش جایگزینی نیز برای نقشه برداران متصور نبوده است و هنوز هم بعد از گذشت سالیان این عملیات در كشور ما و تنها توسط سازمان نقشه برداری كشور ...

متصور نبوده است و هنوز هم بعد از گذشت سالیان این عملیات در كشور ما و تنها توسط سازمان نقشه برداری كشور صورت می­پذیرد .

تراز یابی

مقصود از ترازیابی یا نیولمان Leveling تعیین اختلاف ارتفاع بین دو یا چندین نقطه (نسبت به هم یا نسبت به یك سطح مبنای معین)است كه با استفاده از دستگاههای مختلف و با روشهای گوناگون صورت می گیرد.منظور از ارتفاع نقطه ای مثل A فاصله قائم این نقطه از سطح ارتفاعی مبداء(ژئوئید )است .به مجموعه نقاطی كه ارتفاع آنها یكسان باشد سطح تراز می گویند.فاصله بین دو سطح تراز یا همپتانسیل تعیین كننده اختلاف ارتفاع بین نقاط واقع بر روی ان دو سطح است.چون اندازه گیری ارتفاع هر نقطه از سطح مبنا میسر نیست لذا در نقشه برداری موقعیت هر نقطه را از نظر ارتفاعی نسبت به نقطه مشخص دیگری كه ارتفاع آن نسبت به مبدا ء معلوم است تعیین می­كنند و یا انكه ارتفاع را به طور نسبی (با مبداء فرضی )معین می­كنند.

انواع تراز یابی

عملیات ارتفاعی از نظر دقت به صورت زیر طبقه بندی می گردد.1-تراز یابی

1-تراز یابی بسیار دقیق

2-تراز یابی دقیق درجه یك

3-تراز یابی دقیق درجه دو

4-تراز یابی درجه سه(معمولی)

5-تراز یابی درجه چهارم

ترازیابی دقیق

این عملیات كه دارای دقت زیادی است برای كارهای اجرایی دقیق انجام می شود بطور مثال كاربرد ترازیابی دقیق را می توان در صنعت و مكانیك ( جاگذاری و نصب دستگاههایی مانند توربین ، ژنراتور و … ) همچنین در صنعت و سایر مواردی كه نیاز به ترازیابی دقیق و تعیین ارتفاع دقیق دارد استفاده می شود .

به سبب دقت زیادی كه در ترازیابی مورد نظر است ، دقت ابزار و وسائلی كه در این كار استفاده می شود نیز باید از نظر مشاهده و برداشت بالا باشد . بنابراین با توجه به دقتی كه احتیاج داریم روشهای مشاهده باید به نحوی باشد كه خطاها و عوامل موثر در بوجود آمدن آنها را در مشاهدات حذف و یا به حداقل برسانیم كه این روشها می تواند به نحوی محاسباتی و یا عملیاتی باشد . مثلاً خطای كلیماسیون دستگاه را می توان با مساوی گرفتن فاصله شاخصهای عقب و جلو تا دوربین حذف كرد . در ترازیابی دقیق قرائت مستقیم 0.1 میلیمتر و دقتی كه ما حدث می زنیم 0.01 میلیمتر می باشد .

وسایل مورد نیاز جهت عملیات ترازیابی دقیق :

- دوربین N3

- شاخص دو لبة انوار دارای تراز و پایه های مخصوص آن ( میر دو لبه )

- سكل ( دو عدد )

- متر برای متر كشی

- دفترچه ترازیابی دقیق

- چكش

- چتر آفتابی

- میخ فولادی

- ریسمان (جهت سهولت كار )

ترازیاب مكانیكی N3 ویلد :

دوربین N3 كه دقیقترین ترازیاب مكانیكی است و دوربینهای دیجیتالی هم به سختی به دقت آن می رسند ، دارای میكرومتر می باشد كه برای ترازیابی سه رقم ( عدد صحیح ) بر روی میر و سه رقم بر روی میكرومتر قرائت می شود كه رقم سوم بر روی میر توسط عامل حدس زده می شود .

شاخص دو لبة انوار ( میر دو لبه ) :

این شاخصها دارای دو لبه می باشند ، به لبه ای كه اعداد كوچكتر روی آن نوشته شده است اصطلاحاً لبة كوتاه می گوییم و به لبه ای كه اعداد بزرگتر روی آن نوشته شده است لبة بلند گوییم .

ثابت میرهای انوار ، عبارت است از اختلاف قرائت لبة بلند با قرائت لبة كوتاه كه برابر با 301.550 می باشد ; یعنی در شرایط ایده آل اختلاف قرائت لبة بلند با لبة كوتاه باید برابر 301.550 باشد كه این عدد به اندازة ±0.030 قابل تغییر است یعنی اختلافهای <301.580 Δ301.520< قابل قبول می باشند .

قبل از قرار دادن میر بر روی سكل مخصوص باید حتماً حلقة مخصوص موجود برای هر میر را به انتهای آن بست و سپس میر را درون حلقه قرار داد . میرها به پایه بسته شده و به وسیلة پایه ها و تراز موجود بر روی میر ، پس از قرار گرفتن بر روی سكل تراز می شوند .

چتر صحرائی :

جهت استفاده از دوربین ترازیاب حتماً تراز­یابی دقیق باید 10 دقیقه قبل از شروع به قرائت در بیرون از كیس خود قرار بگیرد تا درجه حرارت تك تك قطعات آن با محیط اطرف یكسان شود هنگامیً كه ترازیابی در زیر آفتاب انجام گیرد حتماً باید از چتر استفاده نمود و دوربین را به طور كامل در زیر سایه چتر قرار دهیم در غیر این صورت در مشاهدات ما خطا بوجود خواهد آمد . در هنگام حركت نیز دوربین باید در زیر چتر صحرایی قرار داشته باشد و در این حالت باید دوربین را جهت استقرار در نقطه جدید حركت داد ،در كل دوربین به هیچ وجه نباید در زیر آفتاب قرار گیرد .

برگ محاسبه ( مشاهدات ترازیابی دقیق ) :

برای نوشتن و محاسبةمشاهدات ترازیابی دقیق از فرم مخصوص مشاهدات استفاده می شود كه از هر سری مشاهدات دو نسخه (دو برگ) موجود است كه محاسبات بر روی نسخة دوم توسط قرائت كننده در دفتر كار انجام می گیرد .

سر برگ :

سر برگ اوراق ترازیابی باید كاملاً پر شود یعنی نوع عملیات ( رفت یا برگشت ) ، شمارة دفتر ، شماره صفحه ، صفحة مسلسل ، نام منطقه عملیاتی ، وضعیت هوا ، تاریخ و ساعت انجام عملیات و همچنین نوع و شمارة دوربین و شمارة میرها ، ایستگاه مبدا و مقصد ، دمای شروع و پایان كار و وضعیت خورشید و باد باید نوشته شود .

در مورد وضعیت خورشید و باد باید با توجه به گراف خورشید و باد عدد مربوط به این قسمت را پر كنیم (كه در قسمت محاسبات با توجه به این عدد تصحیحاتی اعمال خواهد گردید ) .

خطا ها در ترازیابی دقیق :

خطاهای مختلفی بر سر راه ترازیابی دقیق وجود دارد كه اكثراً خطای دستگاهی می باشد و می توان از آن جمله به موارد زیر اشاره نمود :

- خطای انكسار

- خطای نشست قائم میر ها و ترازیاب

- خطای كلیماسیون دستگاه

- خطای قائم نبودن میر ها

- خطای درجه بندی میر و …

كنترل ابزار ترازیابی دقیق :

- كنترل تراز میر­های انوار

وسایل مورد نیاز جهت آزمایش دوربین جهت كنترل خطای قائم نبودن میر ها (خطای تراز میرهای انوار) :

- دوربین تئودولیت (2 دستگاه)

- سه پایه(دو عدد)

- میر انوار )كه برای ترازیابی دقیق استفاده می گردد و یا قرار است تراز آنها كنترل شوند(

- متر

- میخ فولادی

- چكش

- آچارهای مخصوص

نحوه كنترل :

جهت انجام عملیات ترازیابی ، قبل از هر اقدامی حتماً باید تجهیزات مربوطه كنترل گردد .یكی از این كنترل­ها ، كنترل كردن ترازهای تعبیه شده بر روی میرهای مورد استفاده در این عملیات است .

كنترل تراز بودن میر (انوار) :

برای كنترل تراز هر یك از میرها ابتدا توسط یك دوربین تئودولیت و متر دو امتداد عمود بر هم پیدا می­كنیم ( حتی الامكان به صورتی كه تشكیل یك مثلث متساوی الاضلاع را بدهند) .

پس از پیاده كردن دو امتداد عمود بر هم از دو دوربین تئودولیت موجود یكی را در انتهای یك امتداد و دیگری را در انتهای امتداد دیگر قرار می­دهیم و به طور كامل این دو دوربین را به طور دقیق در نقطه انتهای هر­یك از امتدادهای پیاده شده استقرار می­دهیم .

در مرحله بعدی میر انواری كه قرار است تراز آن كنترل گردد در محل تقاطع دو امتدا پیاده شده باید قرار داده شود این استقرار به این نحو باید انجام پذیرد كه ابتدا سكل را بر روی نقطه تقاطع قرار می­دهیم و سپس میر انوار را بر روی آن به نحوی سوار می­كنیم كه دو میله نگهدارنده میر هر یك در راستای هر كدام از امتدادهای پیاده شده مورد نظر قرار گیرد پس از انجام این عمل میر را تراز می­كنیم .

پس از تراز كردن میرها عاملی كه در پشت یكی از این دوربین­ها قرار دارد تار قائم دوربین مورد نظر را به گوشه انتهای میری كه در محل تقاطع قرار دارد و تراز شده نشانه روی می­كند (به طور دقیق بر لبه كناری میر نشانه روی می­كند) ، سپس تلسكوپ تئودولیت مورد نظر را حول محور افقی(ثانویه) دوربین به آرامی و روبه سمت بالا حركت می­دهد و كنترل میكند تا ، تار قائم دقیقاً بر روی لبه كناری میر مورد نظر حركت كند اگر تارقائم در حركت رو به بالا بروی لبه حركت نكرد ، باید عاملی كه در پشت دوربین قرار دارد به عامل دیگری كه در كنار میر ایستاده علامت دهد و عاملی كه در كنار میر قرار دارد با استفاده از گیره نگهدارنده ای كه عمود بر امتداد استقرار دوربین است به میزانی جا به جا كند كه عامل مستقر در پشت دوربین علامتی مبنی بر قرار داشتن تار قائم دوربین بر لبه میردر كل طول جابه جای تلسكوپی دوربین قرار داشته باشد .

این عملیات را عیناً برای امتداد دیگر نیز انجام می­دهیم . این پروسه تا زمانی كه لبه های انتخاب شده دو طرف میر مورد نظر بر روی تار قائم تلسكوپ هر دو دربین بدون انحراف (از تارها) مشاهده شود .

در این زمان اگر حباب میر مورد نظر از حلقه میانی خارج شده باشد نشانگر این است كه تراز میر ما كالیبره نیست در این حالت برای كالیبره كردن تراز با استفاده از آچارهای مخصوص پیچ­های تراز مورد نظر را به نحوی تغییر می­دهیم كه حباب دقیقاً در وسط تراز قرار گیرد .

منبع :www.toutal.mihanblog.com

آموزش دوربین توتال استیشن

آموزش دوربین توتال استیشن NIKONE DTM 522

http://362054.20upload.net/files/1389/bahman/NIKONE.pdf

آموزش تصویری دوربین توتال استیشن NIKONE DTM 522

نرم افزار تخلیه دوربین توتال استیشن

نرم افزار تخلیه دوربین توتال استیشن

http://147404.20upload.net/files/1389/bahman/TransIt.zip

آموزش محاسبه ی حجم عملیات خاکی

آموزش محاسبه ی حجم عملیات خاکی با نرم افزار AutoCAD Land Desktop

http://9347.20upload.net/files/1389/bahman/Land.pdf

جی پی اس خودم (ماژلان اکسپلوریست 100 نورس آمریکا)

GPS Magellan Explorist 100 North America جی پی اس ماژلان اکسپلوریست 100 نورس آمریکا
جی پی اس ماژلان اکسپلوریست 100 نورس آمریکا :

Easy-to-use : Navigate in seconds with simple menus, one-button shortcut to key features and joystick control
TrueFix® technology : Reliable accuracy to within 3 meters
Large backlit display : Clearly see your GPS information day or night
Track logging : Store 3 track files with 2000 points each.
Four navigation screens : Map, Compass, Locator and Satellite Status deliver easy-to-use information
Advanced power management : Two AA batteries provide up to 18 hours of use. Save power with �auto-off"
Rugged construction : Encased in rubber armored, impact resistant plastic
Water resistant : Don't worry about getting it wet
Languages : Choose English, French, German, Spanish, Italian, Swedish, Finnish, Portuguese, Dutch or Norwegian.
No service fees : Ready to use with no activation required
PHYSICAL
Case : Rubber armored impact-resistant plastic, water-resistant seal
Base Map : None
Size : 2.2" W x 4.7" H x 1.3" D (W 5.6 cm x H 11.9 cm x D 3.3 cm)
Weight : 5.8 oz (164.4 g) - w/ batteries
Display : 2.25" diagonal, 4-level grayscale, high resolution (122 x 160), backlit
Memory : 4 MB user data
Data Storage : None
Antenna : Built-in multidirectional patch
Keypad : Nine direct-access keys
Joystick : Eight-way easy scrolling w/ push-in instant enter
Operating Range : 14 to 140°F (-10 to 60°C)
PERFORMANCE
Receiver : TrueFixTM 14 channels, WAAS/EGNOS
Acquisition Time : Hot: 20 seconds, Cold: 60 seconds, Initial: 2 minutes
Update Rate : Once per second
Accuracy : 3 to 5 meters (10 - 16 feet) - WAAS/EGNOS, < 7 meters (15 feet) - GPS only
Velocity : 0.1 knots (RMS)

ژئودزی

ژئودزی، یا مساحی، علم اندازه‌گیری و تهیه نقشه از سطح زمین است

نام
ریشه یونانی کلمه ژئودزی به معنای تقسیم کردن زمین است. این تعریف نشان می‌دهد که از نظر تاریخی، ژئودزی با تهیه نقشه و تجزیه و تحلیل در مورد وضعیت زمین و داده‌های مکانی ارتباط نزدیکی دارد. شاخه‌ای از ریاضیات کاربردی‌ست که ابعاد، حرکات، و فیزیک زمین را مورد بررسی قرار می‌دهد.

شاخه‌های مختلف
ژئودزی شعبه‌ها و شاخه‌های گوناگونی را دار می‌باشد:
[ژئودزی فیزیکی]
ژئودزی ماهواره‌ای
[ترازيابي دقيق]

کلیات
ژئودزی معمولاً به طریقه یا روشی اطلاق می‌شود که برای تهیه نقشه‌های دقیق از یک منطقه بسیار وسیع نظیر یک کشور یا یک استان به کار می‌رود. در این نوع نقشه برداری زمین مسطح فرض نشده بلکه انحناء آن در نظر گرفته می‌شود به همین جهت محاسبات روی سطح بیضوی شکلی که به جای شکل زمین انتخاب می‌گردد انجام می‌گیرد. براي نمايش عوارض بر روي نقشه نيز از سيستم تصوير استفاده مي‌گردد

کاداستر

کاداستر نقشه برداری ثبتی است، یعنی نقشه برداری که ارزش حقوقی داشته باشد و بتوان بر اساس مرزهای آن سند مالکیت صادر کرد.
عملیات تهیه نقشه‌های ثبتی (کاداسترال) را می‌توان در مراحل زیر خلاصه نمود:
تهیه نقشه از تمام و یا قسمتی از شهرها
تهیه نقشه از روستاها
تهیه نقشه از زمینهاواملاک در شهرها و روستاها
تهیه نقشه از مزارع و مراتع

ادوات
لوازم ادوات و نیروی کار لازم برای تهیه نقشه‌های ثبتی:
- دوربین نقشه برداری ترجیحاً توتال استیشن با دقت عالی و سرعت مناسب برای سرعت بخشیدن به کار.
-داشتن نیروی کار بسیار ماهر در امور ثبتی و توانایی تشخیص مسایل ثبتی.
-داشتن نیروی کار ماهر در زمینه تهیه کروکی های دقیق از عرصه واعیان املاک.
-نقشه بردار ماهر و هماهنگ با کروکی کش
-استفاده از نرم افزارهای مناسب جهت ترسیم مانند Auto Cad و Mictrostation

کاداستر در ایران
در ایران تهیه نقشه‌های ثبتی بدین صورت می‌باشد:
عملیات صحرایی که توسط گروه نقشه برداری انجام می‌شود.
عملیات کاتوگرافی که در دفاتر انجام می‌شود.
تایید نقشه‌های ثبتی بر عهده سازمان ثبت املاک می‌باشد.
نقشه‌های ثبتی عموماً در مقیاسهای ۵۰۰/۱و۱۰۰۰/۱ ارایه می‌شود.
نقشه‌های ثبتی را می‌توان از راه‌های مختلف دیگر نیز تهیه نمود از جمله:
بوسیله عکسهای هوایی و کارتو گرافی
توسط اسکنر های لیزری و نرم افزارهای مربوطه
بوسیله دوربینهای عکاسی بسیار قوی و نرم افزار های مربوطه
بوسیله عکسهای ماهواره‌ای و غیره...
که تمامی روشهای فوق برای عملیات با متراژ بالا به صرفه بوده و هزینه‌بر می‌باشند. ساده ترین و بهترین و دقیقترین روش برای متراژهای نه‌چندان زیاد استفاده از دوربین های توتال وجی پی اس های دو فرکانسه دقیق می‌باشد.

فتوگرامتری

فتوگرامتری فرآیند اندازه گیری مختصات هندسی اجسام از روی عکسهای هوایی است. به‌عبارت دقیق تر فتوگرامتری عبارتست از هنر، دانش و فن‌ تهیه اطلاعات درست عوارض از طریق اندازه گیری، ثبت و تفسیر بر روی عکس و یا سایر مدارکی که در بر دارنده اثری از انرژی الکترومغناطیس بازتابیده شده باشد.
عکس مهم‌ترین منبع اطلاعاتی در این علم می‌باشد و اصول کار در فتوگرامتری بر روی عکسهای هوایی است.
عموماً فتوگرامتری را به دو شاخه فتوگرامتری متریک و فتوگرامتری تفسیری تقسیم بندی می‌کنند.
در فتوگرامتری متریکی، اندازه گیریهای کمی مطرح است، یعنی با استفاده از اندازه گیریهای دقیق نقاط از طریق عکس می‌توان فواصل حجم، ارتفاع و شکل زمین را تعیین کرد، که معمولترین کاربردهای این شاخه از فتوگرامتری تهیه نقشه‌های مسطحاتی و توپوگرافی از روی عکسهاست. اما فتوگرامتری تفسیری خود به دو شاخه تفسیر عکس و سنجش‌از‌دور تقسیم می‌شود.
در قسمت تفسیر عکس بیشتر مطالعات کیفی بر روی عکس انجام می‌گیرد، به‌عنوان مثال وضعیت پوشش گیاهی یک منطقه و یا میزان جمعیت یک شهر را از طریق عکس مورد مطالعه و تحقیق قرار می‌دهند.
عکسهای هوایی امروزه حداقل در دو رشته بزرگ علمی یعنی فتوگرامتری به معنی کلی تهیه نقشه از عکسهای هوایی و دیگری تفسیر به معنی شناسایی و تشخیص عوارض و اشیاء از روی تصویر به کار می‌روند و دارای شروع و تاریخ هم‌زمانی می‌باشند که بتدریج و با پیشرفتهای تکنولوژی، این دو رشته توسعه یافته و در نتیجه، استفاده و ابزار برای دو گروه کم کم از هم فاصله گرفته و در هر یک، تخصص های جداگانه‌ای به وجود آمده و بتدریج نیز اضافه خواهد شد.
عکسبرداری هوایی برای هر دو مصارف فوق دارای قدمت چندان زیادی نیست، بلکه تاریخ آن کم و بیش مقارن با پیدایش هنر و علم عکاسی و همچنین، صنعت هوانوردی است. اولین گزارش کتبی اختراع عکسبرداری به علوم آکادمی علوم و هنرهای فرانسه به سال ۱۸۳۹ باز می‌گردد. این عکسبرداری توسط دو فرانسوی به نامهای داگر و نیپس انجام گرفت. اولین گزارش قطعی پرواز هواپیما نیز مربوط به ۱۷ دسامبر ۱۹۰۳ به‌وسیله برادران آمریکایی رایت می‌باشد، بنابراین باید توجه نمود که تاریخ عکسبرداری هوایی به زمان بینابین دو تاریخ فوق برمی گردد. اولین عکسبرداری هوایی از اروپا (فرانسه) به وسیله G.S.Tournachon که بعداً Nadar نامیده شد، در ۱۸۵۸ در پاریس انجام گردید و مقارن با او، یعنی مجدداً در همان سال شخص دیگری به نام Laussedat با دوربین عکاسی و فیلمهای شیشه‌ای که با خود در بالن داشت، از دهکده‌ای نزدیک عکسبرداری نمود. او توانست از عکسها نقشه توپوگرافیک تهیه نماید و دومی موفق به تجزیه و تحلیل ریاضی برای برگردان تصویر پرسپکتیو به تصویر ارتوفتو شد. در آمریکا، اولین عکس هوایی که با بالن گرفته شد، به تاریخ ۱۳ اکتبر ۱۸۶۰ ثبت گردید. این عکس از ارتفاع ۱۲۰۰ پایی (۳۶۵ متری) از بندر بوستون گرفته شده و در اتحاد جماهیر شوروی سابق، تاریخ اولین عکسبرداری هوایی به سال ۱۸۸۶ بر می‌گردد.
اولین فیلمبرداری هوایی به‌وسیله ویلبر رایت در ۱۹۰۹ با هواپیما از چنتوچیلی ایتالیا انجام شد. ولی استفاده عظیم از عکسهای هوایی، در ارتش و از جنگ جهانی اول بود، در حالی که برای مصارف غیر نظامی، از جنگ جهانی دوم به طور وسیع آغاز گردید. با پیشرفت در صنایع شیمیایی و تهیه فیلم بهتر و همچنین تکنولوژی هوایی، در مجموع، این شاخه از علوم توسعه پیدا نمود. دوربینهای عکسبرداری هوایی با پیشرفتهای شگرف در صنعت و هنر ساختمان عدسیها به حد بسیار مرغوب رسید. ساختمان انواع فیلمهای سفید و سیاه بصورت پانکروماتیک و مادون قرمز توسعه یافت و فیلم رنگی نیز از ۱۹۳۵ بصورت کداکرم عرضه گردید. فیلمهای رنگی کاذب نیز کاربردی عظیم در تفسیر پیدا نمود

رشته‌های مختلف نقشه برداری

1-نقشه برداری مسیر: برای طرح و پیاده کردن مسیرها از قبیل راه و راه آهن و کانال کشی و غیره استفاده می‌گردد.
2-نقشه برداری زیرزمینی: موضوع آن برداشت یا پیاده کردن نقشه‌های تونل و معادن و غیره است.
3-نقشه برداری هیدروگرافی: به منظور داشتن موقعیت عمق دریاها و رودخانه‌ها جهت عبور و مرور کشتی ها استفاده می‌شود.
4-نقشه برداری نظامی: برای تهیه نقشه‌های نظامی و تعیین نقاط استراتژیکی و دفاعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
5-نقشه برداری ثبتی: که هدف آن تعیین حدود اراضی و مساحت قطعات ملکی است.
6-نقشه برداری شهری:برای تهیه و اجرای طرحهای جامع و تفصیلی و هادی شهرها به کار می‌رود

شاخه‌ها نقشه برداری

به علت وسعت زیاد نقشه‌برداری تقسیمات مختلفی برای آن در نظر گرفته اند:
1- ژئودزی: برای تعیین و بررسی شکل و ابعاد زمین
2- توپوگرافی: برداشت و نمایش شکل زمین و محاسبه مساحت وارتفاع هدف اصلی آن تهیهٔ نقشه‌های ارتفاعی است
3- فتوگرامتری: تهیهٔ نقشه با عکس برداری زمینی ،هوایی یا ماهواره ای
4- کارتوگرافی: مراحل ترسیم نقشه را گویند تنها بخش نقشه برداری است که هنر در آن دخیل است
5- سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS): در این سیستم همه اطلاعات به صورت مکان مرجع دسته بندی می‌شوند و کاربردهای فراوانی دارد از جمله ذخیره، بازیابی، به هنگام سازی و پردازش داده‌های مکانی به منظور اتخاذ یا پشتیبانی یک تصمیم برای حل یک مسئله به بهترین روش و کمترین هزینهرا ممکن می سازد.
6- سنجش از دور (RS): جمع‌آوری اطلاعات از عوارض سطح زمین، بدون تماس فیزیکی بیشترین اتکای آن به تصاویر ماهواره‌ای است
7- كاداستر: نقشه برداری ثبتي و يا نقشه برداري كه ارزش حقوقی داشته باشد
8- آب‌نگاري:یا همان هیدروگرافی تهیه نقشه و دادهای مکانی از ژرفای آبها

نقشه برداری

تعیین موقعیت نسبی نقاط واقع در سطح زمین و یا نزدیک به آن هدف اصلی نقشه‌برداری است. از این تعریف ساده چنین استنتاج می‌شود که هدف، تعیین مختصات نقاط در سه بعد است. در بعضی موارد، برای تعیین موقعیت، بعد زمان نیز مورد توجه قرار می‌گیرد (سنجش های نجومی و نقشه برداری ماهواره ای).
مختصات مطلوب می‌تواند مختصات دکارتی Z,Y,X و یا مختصات عرض و طول جغرافیایی باشد.
معمولاً عملیات نقشه‌برداری شامل دو مرحله برداشت (یا اندازه‌گیری) و محاسبه و ارائه نتایج کار است. در مرحله اندازه گیری، از وسایل و دستگاه‌ها و نیز روش های مختلفی استفاده می‌شود تا داده‌های لازم برای مرحله دوم بدست آید. نتایج کار به صورتهای آنالوگ (نقشه، مقاطع طولی و عرضی و ...) و یا ارقامی ( مانند جدول‌ها، مدل‌های رقمی زمین) ارائه می‌گردد.
در نقشه برداری از مناطق کوچک اثر کرویت زمین تقریباً ناچیز است و می‌توان زمین را در منطقه کوچکی مسطح در نظر گرفت. در مواقعی که زمین را مسطح فرض کنیم روش نقشه‌برداری مسطحه نامیده می‌شود این فرضیه مادامیکه سطح منطقه مورد نظر از چند صد کیلومتر مربع تجاوز نکند قابل قبول است. نقشه‌برداری مسطح برای کارهای مهندسی، معماری، شهرسازی، باستانشناسی، کارهای ثبت و املاکی، تجاری، اکتشافی بکار می‌رود. براي نمايش اطلاعات جمع‌اوري شده در نقشه‌برداري از سيستم تصوير استفاده مي‌گردد.

لينکهاي اينترنتي مربوط به رشته مهندسي نقشه برداري

لينکهاي اينترنتي مربوط به رشته

مهندسي نقشه برداري

بهار 1387آدرس اينترنتي برخي از شرکتهاي سازنده دوربينهاي نقشه برداري ( توتال، تئودوليت و ترازياب و ...)

* شرکت لايکا (Leica)
* شرکت سوکيشا (Sokkia)
* شرکت نيکون (Nikon)
* شرکت تريمبل (Trimble)
* شرکت پنتاکس (Pentax)
* شرکت صوت (South)
* شرکت فويف (Foif)

آدرس اينترنتي برخي از راهنماهاي (Manual) کار با توتال استيشن ها


* دانلود راهنماي کار با توتال استيشن Leica TC407
* دانلود راهنماي کار با انواع مختلف توتال استيشن هاي Leica
* دانلود راهنماي کار با توتال استيشن Trimble S series
* دانلود راهنماي کار با توتال استيشن Trimble M3
* دانلود راهنماي کار با توتال استيش Pentax W800
* دانلود راهنماي کار با توتال استيشن Pentax R300x series
* دانلود راهنماي کار با توتال استيشن Pentax R300x series ( يه فايل ديگه)
* دانلود راهنماي کار با توتال استيشن Pentax V200
* دانلود راهنماي کار با توتال استيشن Pentax V200 (يه فايل ديگه)
* دانلود راهنماي کار با توتال استيشن South KTS 550
* دانلود راهنماي کار با توتال استيشن South KTS 440
* کاتالوگ برخي از توتال استيش ها


آدرس اينترنتي برخي از چيزهائي که به پول مربوطند

* دانلود تعرفه نقشه برداري سال 1386
* دانلود تعرفه نقشه برداري سال 1385
* دانلود تعرفه نقشه برداري سال 1384

آدرس اينترنتي نمايندگي هاي فروش توتال استيشن هاي مختلف

* نمايندگي فروش توتال استيش هاي لايکا (Leica) شرکت ژئوبايت
* نمايندگي فروش توتال استيشن هاي سوکيشا (Sokkia) شرکت ايران سوکيشا
* نمايندگي فروش توتال استيشن هاي پنتاکس (Pentax) شرکت جاهد طب
* نمايندگي فروش توتال استيش هاي تريمبل (Trimble) شرکت ژئوتک
* نمايندگي فروش توتال استيش هاي صوت (South) شرکت بازرگاني امير
* نمايندگي فروش توتال استيش هاي فويف (Foif) شرکت نماپرداز رايانه
* نمايندگي فروش توتال استيش هاي نيکون (Nikon) شرکت سوان (SOAN)



آدرس اينترنتي برخي از وب سايت هاي شخصي مهندسين نقشه بردار

* وب سايت شخصي آقاي صفائي (يعني خودم) http://www.geocities.com/bssafaee/index.html

((وب سايت شخصي اساتيد دانشکده نقشه برداري خواجه نصير ))
http://www.kntu.ac.ir/geodesyfa/ليستاساتيد/tabid/841/Default.aspx
* وب سايت شخصي آقاي دکتر محمد سعدي مسگري http://sahand.kntu.ac.ir/~mesgari
* وب سايت شخصي آقاي دکتر حميد عبادي http://sahand.kntu.ac.ir/~ebadi
* وب سايت شخصي آقاي دکتر نجفي http://sahand.kntu.ac.ir/~najafi
* وب سايت شخصي آقاي دکتر ولدان زوج http://sahand.kntu.ac.ir/~valadanzouj
* وب سايت شخصي آقاي دکتر بهزاد وثوقي http://sahand.kntu.ac.ir/~vosoghi
* وب سايت شخصي آقاي دکتر مسعود ورشوساز http://sahand.kntu.ac.ir/~varshosazm
* وب سايت شخصي آقاي مهندس ايرج جزيرئيان http://sahand.kntu.ac.ir/~jazirian
* وب سايت شخصي آقاي مهندس سلطان محمود کريمي http://sahand.kntu.ac.ir/~karimi


((وب سايت شخصي اساتيد دانشکده نقشه برداري دانشگاه تهران))
http://eng.ut.ac.ir/Fa/SGE/default.asp?DEPARTMENT=3&STATUS_ID=1
* وب سايت شخصي آقاي دکتر اردلان http://eng.ut.ac.ir/Fa/SGE/ardalan
* وب سايت شخصي آقاي دکتر اميني http://eng.ut.ac.ir/Fa/SGE/amini
* وب سايت شخصي آقاي دکتر خوش الهام http://eng.ut.ac.ir/Fa/SGE/khoshelham
* وب سايت شخصي آقاي دکتر دلاور http://eng.ut.ac.ir/Fa/SGE/delavar
* وب سايت شخصي آقاي دکتر رجبي http://eng.ut.ac.ir/Fa/SGE/rajabi
* وب سايت شخصي آقاي دکتر رضائيان http://eng.ut.ac.ir/Fa/SGE/rezaeian
* وب سايت شخصي آقاي دکتر سعادت سرشت http://eng.ut.ac.ir/Fa/SGE/msaadat
* وب سايت شخصي آقاي دکتر شريفي http://eng.ut.ac.ir/Fa/SGE/sharifi
* وب سايت شخصي آقاي دکتر صفري http://eng.ut.ac.ir/Fa/SGE/asafari
* وب سايت شخصي آقاي دکتر صمدزادگان http://eng.ut.ac.ir/Fa/SGE/samadzadegan
* وب سايت شخصي آقاي دکتر عزيزي http://eng.ut.ac.ir/Fa/SGE/azizi
* وب سايت شخصي آقاي دکتر سراجيان http://eng.ut.ac.ir/Fa/SGE/saradjian
* وب سايت شخصي آقاي مهندس کريمي زند http://eng.ut.ac.ir/Fa/SGE/karimi-zand

(( ليست اساتيد گروه نقشه برداري دانشگاه تبريز )) http://www.tabrizu.ac.ir/Faculties/civil/Page/Aza/Naghshe.htm


(( وب سايت اساتيد گروه نقشه برداري دانشگاه اصفهان ))
* وب سايت شخصي آقاي مهران ستاري http://eng.ui.ac.ir/~sattari
* وب سايت شخصي آقاي اسداله کريمي http://eng.ui.ac.ir/~karimi
* وب سايت شخصي آقاي حسين موسوي http://eng.ui.ac.ir/~hmoossavi
* وب سايت شخصي آقاي مجيد ميرباقري http://eng.ui.ac.ir/~m.mirbagheri
* وب سايت شخصي آقاي وهاب نفيسي http://eng.ui.ac.ir/~nafisi/f_nafisi.htm



(( وب سايت اساتيد گروه نقشه برداري دانشگاه زنجان ))
* وب سايت شخصي آقاي رامين کيامهر http://www.znu.ac.ir/modules.php?name=teachers&func=viewteacher&tid=309
* وب سايت شخصي آقاي رامين کيامهر http://www.kiamehr.ir/
* وب سايت شخصي آقاي صادق جمالي http://www.znu.ac.ir/modules.php?name=teachers&func=viewteacher&tid=305
* وب سايت شخصي آقاي مجيد عباسي http://www.znu.ac.ir/modules.php?name=teachers&func=viewteacher&tid=308
* وب سايت شخصي آقاي موسي ساعي http://www.znu.ac.ir/modules.php?name=teachers&func=viewteacher&tid=386


* وب سايت شخصي آقاي فريد اسماعيلي http://faridesm.xm.com/


آدرس اينترنتي برخي وبلاگهاي مهندسين نقشه بردار
(البته ناگفته نماند که خيلي از لينکهاي اين قسمت رو از سايت http://www.nprco.com/fa/catalog/pagelink/weblog.html برداشتم ولي يه سري هم به اونها اضافه خواهم کرد.)

* وبلاگ آقاي هومن الماسي http://almassi.persianblog.ir/
* وبلاگ آقاي مجيد نوراله دوست http://majidnoorallah.persianblog.ir/
* وبلاگ مهندس رستمي و مهندس فاطمي http://geoinfo.blogsky.com/
* وبلاگ آقاي احسان فراحتي http://survey.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي حميد رضا کريمي http://karimiblog.persianblog.ir/
* وبلاگ آقاي محمد ايازي http://smayazi.persianblog.ir/
* وبلاگ آقاي محراب داودي http://mehrabdavodi.persianblog.ir/
* وبلاگ آقاي مازيار سيدنژآد http://geomaticworld.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي محمود صادقيان http://surveyingtec.persianblog.ir/
* وبلاگ آقاي محسن کوشباغي http://persiangeomatic.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي اميني http://m-m-amini.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي مهرداد رحيم زاده http://surveyinfo.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي محمد مظلومي http://araz21.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي رامين بختياري http://geomaticman.persianblog.ir/
* وبلاگ آقاي علي اکبر مبارکي http://surveyman.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي مهدي قبچاقي http://surveyors.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي سجاد ناظمي فر http://www.surveyor.blogfa.com/
* وبلاگ برادران کيال http://geomaticans.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي حسن خانلو http://hasankhanloo.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي علي فاطمي نيا http://surveygeomatic.persianblog.ir/
* وبلاگ آقاي افشين يزدي مقدم http://hydrography.persianblog.ir/
* وبلاگ آقاي حياتي http://hayati50428.blogspot.com/
* وبلاگ آقاي مهدي مروتي http://newsurveing.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي ماهر دسومي http://4pejman.blogfa.com/
* وبلاگ آقا محسن http://geobooks.blogfa.com/
* وبلاگ آقا محمود http://shamsgis.blogsky.com/
* وبلاگ آقاي حسين کريمپور http://www.topography.mihanblog.com/
* وبلاگ آقا محمد و مهدي http://naghshebardary13.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي منصور حضوري آذر http://sinmin.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي دکتر محمد رضا عاصي http://bardaasht.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي مباشر اميني http://m-m-amini.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي صالح مشاري http://ncc168.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي سيد قوام موسوي http://sghm.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي عرفان بهرامي http://surveying-erfan.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي ابوالفضل توکلي http://datasurveyin.blogfa.ir/
* وبلاگ آقاي قادري http://surv-fgrp.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي محمد رستگارفر http://qiaugeomaticeng.blogfa.com/
* وبلاگ آقاي محمد خرم آبادي http://www.khorramabadi.blogspot.com/

آدرس اينترنتي برخي از وبلاگ هاي مرتبط با نقشه برداري

* وبلاگ يک ژئودزين و يک فتوگرامتريست http://geoinfo.blogsky.com/
* وبلاگ ايران ژئودزي http://www.irangeodesy.tk/
* وبلاگ مهندسي نقشه برداري http://survey.blogfa.com/
* وبلاگ دنياي ژئوماتيک http://geomaticworld.blogfa.com/
* وبلاگ انجمن علوم ژئوماتيک ايران http://www.geomatic.ir/
* آموزش مجازي ژئوماتيک http://www.e-geomatics.com/
* نقشه برداري http://surveyinfo.blogfa.com/
* وبلاگ آشنائي با نقشه برداري http://surveyman.blogfa.com/
* وبلاگ آرين ژئوماتيک http://persiangeomatic.blogfa.com/
* وبلاگ نقشه بردار آزاد http://araz21.blogfa.com/
* وبلاگ ژئومتيکا http://www.irangeomatic.net/
* کاتالوگ هاي دستگاههاي نقشه برداري http://www.irangeomatic.net/instrument/instrument.htm
* سايت جستجوي نقشه برداري http://www.yaztap.blogfa.com/
* وبلاگ انجمن علمي ژئوماتيک ميبد http://irangeomatic.tk/
* وبلاگ اختصاصي نقشه برداري http://geodesist.blogfa.com/
* وبلاگ ژئومتيکس http://geomatix.blogspot.com/
* وبلاگ اطلاعات نقشه برداري http://datasurveyin.blogfa.com/
* وبلاگ مهندسي ژئوماتيک http://geomaticans.blogfa.com/
* وبلاگ مجله اينترنتي ژيزمان http://gisement.net/fa
* وبلاگ همه چيز درباره نقشه برداري http://toutal.mihanblog.com/
* وبلاگ نقشه برداري http://geomatic-aria.blogfa.com/
* وب سايت جامع نقشه برداري http://surveying.ir/
* وبلاگ گروهي از فارغ التحصيلان زنجان http://zanjangeomatic.blogfa.com/
* هنرستان شهيد موسي کلانتري http://hkalantaree.blogfa.com/
* وبلاگ ژيزمان http://gisement.net/fa
* وبلاگ صفر صفر http://sefrsefr.blogfa.com/
* وبلاگ علوم نقشه برداري http://www.mypardis.com/Public/surveying/Default.aspx


آدرس اينترنتي برخي از دانشگاهها (که رشته نقشه برداري دارند)

* دانشگاه صنعتي خواجه نصير http://www.kntu.ac.ir/
* دانشکده فني دانشگاه تهران http://eng.ut.ac.ir/Fa/SGE/default.asp
* دانشگاه تبريز http://www.tabrizu.ac.ir/
* دانشگاه اصفهان http://www.ui.ac.ir/fa
* دانشگاه زنجان http://www.znu.ac.ir/faculties/engineering/index_fa.htm


(( دانشگاههاي آزاد اسلامي ))
* دانشگاه آزاد واحد بناب http://www.bonabiau.ac.ir/
* دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب http://www.azad.ac.ir/
* دانشگاه آزاد واحد شاهرود http://www.iau-shahrood.ac.ir/
* دانشگاه آزاد واحد قزوين http://www.qazviniau.ac.ir/faculties/counter/dep.aspx?d=2
* دانشگاه آزاد واحد استهبان http://www.iauestahban.ac.ir/page.php?page=00082&parent_id=33&sub_id=97&sub2_id

آدرس اينترنتي برخي از شرکتهاي نقشه برداري

* شرکت تهران مساحي شرق http://www.sdrmap.ir/
* شرکت نما پرداز رايانه http://www.nprco.com/fa
* شرکت فرازمين http://www.farazamin.com/far/index12.php
* شرکت ژئوپارس http://www.geopars.ir/mainpage
* شرکت ژئوبايت http://www.geobite.com/
* شرکت ژئوبايت http://www.geobite.com/english/support/index.shtml
* شرکت ژئوتک http://www.geotech-co.com/fmain.htm
* شرکت ژيزمان http://www.gisementiran.com/
* شرکت رايان نقشه http://www.rn-co.com/
* شرکت جاهد طب http://www.jahedteb.com/
* شرکت بازرگاني امير http://www.amir-trading.com/
* شرکت مهاب قدس http://www.mahabghodss.com/
* شرکت ايران سوکيشا http://www.iranaccess.com/iransokkisha/profile.html
* شرکت جزايري و همکاران http://www.ja-geomatics.com/

آدرس اينترنتي برخي از سازمانهاي مرتبط با نقشه برداري

* سازمان نقشه برداري کشور http://www.ncc.org.ir/
* سازمان جغرافيايي کشور http://www.ngo-iran.ir/
* سازمان فضائي ايران http://www.isa.ir/
* سازمان زمين شناسي کشور http://www.gsi.ir/
* وزارت مسکن و شهرسازي http://www.mhud.gov.ir/
* سازمان نظام مهندسي کشور http://maskan-sakhteman.ir/
* پژوهشکده بين المللي زلزله http://www.iiees.ac.ir/
* سازمان مديريت- امور فني http://tec.mporg.ir/
* مرکز GIS شهر تهران http://www.tehrangis.com/
* پايگاه داده هاي علوم زمين http://www.ngdir.ir/

موزش جامع نقشه برداري

آموزش جامع نقشه برداري (1)

نويسنده : فرزين نجفي پور

مقدمه :

تعيين موقعيت نسبي نقاط واقع در سطح زمين و يا نزديک به آن هدف اصلي نقشه برداري است. از اين تعريف ساده چنين استنتاج مي شود که هدف، تعيين مختصات نقاط در سه بعد است. البته در بعضي موارد، براي تعيين موقعيت، بعد زمان نيز مورد توجه قرار مي گيرد (سنجش هاي نجومي و نقشه برداري ماهواره اي). مختصات مطلوب مي تواند کارتزين (Z,Y,X) و يا جغرافيايي (h,?,?) باشد.معمولا عمليات نقشه برداري شامل دو مرحله برداشت يا اندازهگيري و محاسبه و ارائه نتايج کار است. در مرحله اندازه گيري، از وسايل و دستگاه ها و نيز روش هاي مختلفي استفاده مي شود تا داده هاي لازم براي مرحله دوم بدست آيد. در مرحله دوم نيز از روشهاي مختلفي استفاده مي گردد. در تمام روش ها، ابتدا خطاها مورد بررسي قرار گرفته و در صورت قابل قبول بودن سرشکن مي شوند. نتايج کار به صورتهاي آنالوگ (نقشه، مقاطع طولي و عرضي و ...) و يا ديجيتال (جداول، مدلهاي رقومي زمين DGM يا DTM) ارائه مي گردد. انتخاب وسايل و روشهاي مناسب تابع وسعت منطقه، دقت مطلوب و امکانات است.تعريف نقشه و نقشه بردارينقشه عبارت است از تصوير و نمايش عوارض مصنوعي و طبيعي زمين و نقشه برداري فني است که نقشه بردار به کمک آن موقعيت عوارض طبيعي يا مصنوعي رويه زمين را نسبت به هم تعيين نموده و با ترسيم برداشتهاي انجام شده نقشه را تهيه مي کند. نقشه برداري مسطحدر نقشه برداري از مناطق کوچک اثر کرويت زمين تقريباً ناچيز است و مي توان زمين را در منطقه کوچکي مسطح در نظر گرفت و به عبارت ديگر سطوح تراز که بر امتداد شاقول عمود هستند موازي هم بوده و در اين صورت امتداد شاقول در نقاط مختلف موازي هم خواهند بود در صورتيکه حقيقتاً با فرض زمين کروي امتداد شاقول در نقاط مختلف موازي نبوده و از مرکز زمين مي گذرند. در مواقعي که زمين را مسطح فرض کنيم روش نقشه برداري مسطحه Plane Survey)) ناميده مي شود اين فرضيه ماداميکه سطح منطقه مورد نظر از چند صد کيلومتر مربع تجاوز نکند قابل قبول است. نقشه برداري مسطح که بعد از اين از آن بنام نقشه برداري ياد خواهيم کرد براي کارهاي مهندسي – معماري – شهرسازي – باستانشناسي – کارهاي ثبت و املاکي – تجاري – اکتشافي مورد استفاده است. و تنها در زمينه کارهاي مهندسي و معماري هميشه مورد استفاده مهندسين و معماران به منظور بررسي طرح – اجرا – نظارت مورد استفاده است.نقشه برداري در خدمت مهندسين معمار و شهرساز شامل مراحل زير است. -برداشت نقشه کلي به منظور مطالعات اوليه-برداشت نقشه دقيق براي تهيه طرح و اجرا-پياده کردن طرح و پروژه -کنترل پروژه ضمن اجرا-کنترل نهايي و تحويل کار در خدمت باستانشناسي نقشه برداري شامل برداشت پلان ساختمانها و آثار قديمي و همچنين تهيه نقشه جزئيات از نماها – تقاطع – رليف ها است که در بيشتر مواقع براي تجديد بناهاي از بين رفته و Restauration بکار مي رود.مساحي Geodetic Surveying مساحي يا نقشه برداري ژئودزي معمولاً به طريقه يا روشي اطلاق مي شود که براي تهيه نقشه هاي دقيق از يک منطقه بسيار وسيع نظير يک کشور يا يک استان به کار مي رود و در حقيقت اين نوع نقشه برداري يک جنبه ملي دارد. همچنين براي تعيين فرم و شکل زمين و علوم مربوطه به آن مورد استفاده است. در اين نوع نقشه برداري زمين مسطح فرض نشده بلکه انحناء آن در نظر گرفته مي شود به همين جهت محاسبات روي سطح بيضوي شکلي که به جاي شکل زمين انتخاب مي گردد انجام مي گيرد.عمليات زميني و کارهاي دفتريمعمولاً تهيه نقشه شامل دو مرحله کلي است: 1-عمليات زميني 2-کارهاي دفتري عمليات زميني شامل مراحل زير است:1-شناسايي مقدماتي منطقه عمليات 2-انجام اندازه گيريهاي لازم براي تعيين طولها – زوايا و غيره3-ثبت اندازه گيريها در دفاتر و فرم هاي مخصوصکارهاي دفتري شامل مراحل زير است:1- پياده کردن نقاط بر روط نقشه2-بردن اندازه ها روي نقشه (ترسيم)3-پاکنويس نمودن و کنترل نقشه 4-انجام محاسبات سطح – حجم و غيره در صورت لزوم (مثل محاسبات سطح زمين يا حجم عمليات خاکبرداري و خاکريزي) کليات به جزئياتنقشه برداري طبق اصل " از کليات به جزئيات " انجام مي شود بدين معني که در نقشه برداري هاي نسبتاً وسيع مانند تهيه نقشه از يک شهر بزرگ يا از يک منطقه وسيع اولين کاري که انجام مي شود برقراري يک شبکه نقاط کنترل است بطوري که موقعيت اين نقاط نسبت به هم با روشهاي دقيق نقشه برداري تعيين مي شوند اين نقاط را که در اصطلاح نقشه برداري نقاط کانوا (Caneva) يا نقاط مبنا مي ناميم در زمين بوسيله علائم دائمي مخصوص ثابت مي گردند و سپس با استفاده از اين نقاط مبنا نسبت به برداشت ساير عوارض استفاده مي شود که شهر يا شهرک را در بر گيرد و سپس بين اين نقاط با روشهاي سهل تري نقاط کنترل ثانوي يا درجه 2 انتخاب مي گردد. پس از آن بين اين نقاط نقشه برداري مي شود و به طوريکه ملاحظه مي گردد از کل به جزء نقشه برداري انجام مي شود. منظور از روش کليات به جزئيات آن است که از اجتماع خطاها که در انجام عمليات نقشه برداري و اندازه گيرها غير قابل اجتناب هستند جلوگيري شود و در صورتيکه اين خطاها موجود باشند با مقايسه با نقاط مبنا تعيين و بر طرف گردند. خطاها و اشتباهات – دقت عمليات:در کليه عمليات نقشه برداري که اندازه گيريها سر و کار دارند اشتباهات و خطاها (تدريجي و اتفاقي) داخل مي شوند و بنابراين بايد سعي کرد تا آنجا که ممکن باشد اين خطاها از حدي تجاوز نکنند و در صورت امکان تصحيح شوند.خطاهاي اتفاقي خطاهايي هستند که گاهي در جهت مثبت و گاهي در جهت منفي اتفاق مي افتند و بنابراين در نتيجه عمل خود به خود حذف مي شوند. خطاهاي تدريجي هميشه در يک جهت (مثبت و منفي) داخل مي شوند و بنابراين تدريجاً مقدارش در عمليات رو به ازدياد است.اشتباه:در عمليات نقشه برداري گاهي اشتباهاتي داخل مي شوند که در اثر عدم مهارت نقشه برداري يا نقص وسيله اندازه گيري روي مي دهند اينگونه اشتباهات را با اندازه گيريهاي مجدد يا اندازه گيريهاي اضافي مي توان پيدا کرد و از بين برد.خطاي اتفاقياين خطا در اثر نقص حواس عامل يا عدم تکامل وسايل و طرق اندازه گيري بوجود مي آيد اين خطا را تقريباً نمي توان از بين برد در يک اندازه گيري به طول L مقدار اين خط متناسب با مي باشد. بزرگي اين خطا اهميت ندارد و در مقابل خطاي تدريجي مي توان از آن صرفنظر کرد. در اندازه گيري طول در موقع قرائت تقسيمات يا انطباق ابتداي متر با نقطه نشانه روي ميخ و غيره اين نوع خطا داخل مي شود. خطاي تدريجي خطاي تدريجي از منابعي سرچشمه مي گيرد که براي نقشه بردار معلوم است بنابراين بايد طوري عمل کرد که اين خطا از نتيجه عمليات حذف شود.مثلاً اگر با متري که طول آن از مقدار حقيقي بيشتر يا کمتر باشد طولي اندازه گيري شود اين طول مسلماً از مقدار حقيقي بيشتر يا کمتر خواهد بود. در اين حالت با مقايسه اين متر با طول استاندارد مي توان به خطاي آن واقف شد. اصول کلي نقشه بردارياصول کلي نقشه برداري در منطقه اي که مي خواهيم از آن نقشه تهيه کنيم دو نقطه انتخاب نمائيم و فاصله بين آنها را دقيقاً اندازه گيري کنيم. اين دو نقطه را مي توان روي يک برگ کاغذ با مقياس دلخواه نشان داد.با استفاده از اين دو نقطه موقعيت نقاط ديگر را مي توان با اندازه گيري هاي لازم تعيين نمود و روي برگ نقشه مشخص کرد. نقاطي که بدين طريق بدست مي آيند مبناي تعيين موقعيت نقاط جديد خواهند بود. روشهاي گوناگوني که براي تعيين موقعيت نقطه سوم با دانستن دو نقطه معلوم به کار مي رود به شرح زير است.1-با اندازه گيري طولهاي AC و BC که مي توان با استفاده از دو قوس به مراکز A و B به شعاع هاي AC و BC موقعيت دقيق نقطه C را تعيين کرد. 2- با اندازه گيري AH و CH و H پايه عمود وارد از نقطه C بر AB است.3- با اندازه گيري زاويه a و طول AC که در اين صورت مختصات قطبي نقطه C اندازه گيري شده است.4-با اندازه گيري دو زاويه a و B که در اين صورت مي توان نقطه C را به کمک نقاله و با رسم زواياي a و B از نقاط A و B تعيين کرد و يا با محاسبه مثلث ABC دو طول AC و BC را محاسبه کرد. از نقطه نظر تعيين اختلاف ارتفاع بين نقاط A و B و C نيز مي توان روشهاي گوناگوني بکار برد که با استفاده از ارتفاع يک نقطه معلوم که به عنوان مبناي ارتفاعات اختيار مي شود.بيان موقعيت نقاط در سطح زمينموقعيت هر نقطه در روي زمين با دو عامل طول و عرض جغرافيايي مشخص مي شود. طول جغرافيايي هر نقطه عبارتست از زاويه بين سطح نصف النهار گرينويچ و سطح نصف النهار نقطه مورد نظر و عرض جغرافيايي عبارتست از زاويه بين قائم نقطه با صفحه استوا . مي توان موقعيت هر نقطه را همان طوري که در رياضيات معمول است نسبت به دو محور اختياري تعيين کرد که در اين صورت اصطلاح طول و عرض بکار مي رود.هر نقشه برداري بجاي محور طولها و عرضها اصطلاح محورهاي شرقي و شمالي را بکار مي برند و موقعيت هر نقطه نسبت به اين دو محور با دو عامل شرقيه و شماليه سنجيده مي شود.مقياس مقياس نقشه رابطه ايست که بين ابعاد حقيقي عوارض و ابعاد آن روي نقشه موجود است به عبارت ديگر ابعاد حقيقي به نسبت معيني کوچک شده و سپس روي نقشه منتقل مي گردند. اين نسبت به صورت کسري نوشته مي شود که به E=1/n.10m شکل مي باشددر کارهاي مهندسي – معماري – شهرسازي مقياسهاي زير متداول است:الف- نقشه 50000/1 و 20000/1 براي بررسي کلي طرحهاي شهرسازي ب- نقشه هاي 10000/1 و 5000/1 براي تهيه طرحهاي شهرسازيج- نقشه 2000/1 و 500/1 براي نقشه هاي اجراييد- نقشه هاي 200/1 و 50/1 براي نقشه هاي جزئياتانواع مقياس هادر نقشه هاي توپوگرافي معمولاً علاوه بر مقياس عددي مقياس خطي نيز بکار مي رود و آن عبارت است از خطي مدرج که در مقياس نقشه طولهاي معلومي را نشان مي دهد. استفاده از مقياس خطي براي اندازه گيري مسافتهاي روي نقشه بسيار ساده است. زيرا کافي است که طول مورد نظر روي نقشه را به وسيله دهانه پر گار اندازه گرفته و سپس دهانه پرگار را روي مقياس خطي بگذاريم و مستقيماً مسافت حقيقي را روي مقياس بخوانيم.سطح مبنادر نقشه برداري تعيين موقعيت نقاط از يک سطح مبنا استفاده مي شود و کليه نقاط را روي آن تصوير مي کنند. سطح مبنا در نقشه برداري مسطحه Plane Surveying يک سطح افقي است که عوارض را روي آن تصوير مي نمايند و همچنين مي توان ارتفاع مختلف را نيز نسبت به آن سنجيد و بنابراين اين صفحه افقي نيز مبناي ارتفاعات خواهد بود. در کارهاي محلي و کوچک مي توان ارتفاع سطح مبنا را دلبخواه اختيار کرد که اين سطح مبنا منطبق بر سطح متوسط آب دريا اختيار شود و ارتفاع آن را صفر فرض کنند.توجيه نقشه هر نقشه را بايد بتوان به سهولت توجيه کرد يعني بتوان به سهولت نقشه را در جهتي قرار داد که امتدادهاي نظيرشان در طبيعت منطبق و هم جهت باشند و معمولاً براي اين منظور از امتداد شمال جغرافيايي (شمال حقيقي) يا شمال مغناطيسي استفاده مي شود.شمال جغرافيايي يا شمال حقيقي در واقع همان امتداد نصف النهار محل است که جهت قطب را نشان مي دهد. بنابراين اگر امتداد شمال حقيقي را روي نقشه مشخص کنيم و اگر نقشه را طوري قرار دهيم که جهت شمال روي نقشه متوجه قطب شمال گردد نقشه با زمين توجيه شده است.شمال مغناطيسي – اين شمال امتدادي است که عقربه مغناطيسي در حالت آزاد مشخص مي کند و معمولاً در کارهاي نقشه برداري براي تعيين شمال مغناطيسي وسايلي به کار مي برند که مجهز به عقربه مغناطيسي باشد از قبيل قطب نما – دوربينهاي عرقبه دار و غيره.شبکه بندي نقشهدر موقع ترسيم نقشه و براي اينکه فاصله – سمت و سطح نقشه بهتر مشخص و قابل درک گردد کاغذ نقشه را شبکه بندي مي نمايند.فواصل شبکه بندي بر حسب مقياس نقشه متفاوت است در نقشه هاي بزرگ مقياس (نقشه هايي که مقياس آنها 1000/1 تا 2000/1 باشد) فواصل شبکه بندي را 10 سانتي متر اختيار مي کنند.از اين شبکه بندي استفاده ديگري نيز مي شود بدين ترتيب که اگر يکي از امتدادهاي شبکه بندي را منطبق بر شمال حقيقي يا مغناطيسي فرض کنيم جهت ديگر شبکه بر امتداد شرقي – غربي منطبق خواهد شد و در اين صورت مي توانيم مختصات نقاط مختلف را روي نقشه نسبت به دو محور عمود بر هم که يکي جهت شمال و ديگري جهت عمود بر آن را مشخص مي کند تعيين کنيم.و بطوريکه قبلاً گفته شد مختصات نقطه A در اين سيستم عبارت خواهد بو از X و Y که X= Easting ، Y= Northing در نقشه برداري جهت محور Yها را که همان جهت شماليه باشد بنام شمال شبکه مي خوانند چون جهت شمال جغرافيايي و جهت شمال مغناطيسي در نقاط مختلف ثابت نيست بنابراين اگر نقطه مبداء شمال شبکه بر شمال جغرافيايي يا مغناطيسي منطبق باشد اگر منطقه عمليات نقشه برداري بسيار وسيع و بيش از چندين کيلومتر باشد مسلماً در کناره منطقه اين سه امتداد با هم منطبق نبود و نسبت به هم زوايائي خواهند داشت که بعداً در اين باره بررسي خواهيم کرد که البته اين اختلاف در مناطق کوچک قابل درک نيست.گرا يا Azimutبراي تعيين و مشخص کردن امتدادها در نقشه برداري از گرا يا Azimut استفاده مي شود. گراي حقيقي يا جغرافيائي هر امتداد عبارت است از زاويه افقي بين شمال جغرافيايي و آن امتداد که مقدار آن در جهت گردش عقربه هاي ساعت اندازه گيري مي شود.گراي مغناطيسي عبارتست از زاويه بين شمال مغناطيسي و آن امتداد که در جهت عقربه هاي ساعت اندازه گيري مي شود. گراي شبکه عبارتست از زاويه بين شمال شبکه و آن امتداد که در جهت عقربه هاي ساعت اندازه گيري مي شود. انحراف مغناطيسي چون شمال حقيقي بر شمال مغناطيسي منطبق نيست لذا بين اين دو امتداد زاويه کوچکي که در حدود يک تا چند درجه هم بيشتر نيست تشکيل مي شود. اين زاويه را انحراف مغناطيسي مي نامند و بر حسب آنکه شمال مغناطيسي در شرق يا غرب شمال جغرافيائي قرار گيرد انحراف را شرقي يا غربي مي نامند. انحراف مغناطيسي مقدار ثابتي نبوده و در زمان و در مکان مي کند و در عمليات نقشه برداري کوچک از اين تغييرات صرفنظر مي شود.ترازيابي مقصود از ترازيابي تعيين اختلاف ارتفاع بين دو نقطه است که اگر ارتفاع يکي از اين دو نقطه معلوم باشد مي توان ارتفاع نقطه ديگر را حساب کرد.سطح تراز مبناسطحي است که مبناي ارتفاعات اختيار مي شود چنين سطحي را نمي توان با فرمول هاي رياضي تعريف کرد ولي به طور فيزيکي سطح تراز مبنا سطحي است که در جمع نقاطش بر امتداد شاقول عمود بوده و به علاوه بر سطح متوسط درياها تقريباً منطبق باشد. چون سطح متوسط آب در اقيانوسها و درياهاي مختلف يکي نيست از اين رو در هر مملکت سطح تراز مبنا را به طريق زير تعيين مي کنند: در نقطه اي از ساحل که به اندازه کافي عميق باشد و به علاوه مستقيماً در معرض تلاطم امواج نباشد دستگاه جزر و مد سنج نصب نموده و در مدتي که کمتر از 5 سال نباشد ( زمان حداکثر 18 سال است) تغييرات سطح آب را بوسيله دستگاه ثبات جزر و مد سنج در ساعات مختلف اندازه گيري مي نمايند.دستگاه جزر و مد سنج داراي قلم رسامي است که تغييرات سطح آب را به صورت منحني روي طبلک دستگاه به طور خودکار رسم مي نمايد.سطح متوسط آب را به عنوان مبداء ارتفاعات اختيار نموده و آنرا سطح متوسط دريا مي نامند سطح متوسط ارتفاعات در کشور ايران سطح متوسط خليج فارس مي باشد و کليه ارتفاعات کشور را نسبت به اين مبداء مي سنجند. ابزارهاي کاربردي در نقشه برداري وسايلي که در نقشه برداري و تهيه نقشه به کار مي رود به طور کلي در 2 نوع طبقه بندي مي شوند:الف: وسايلي که در عمليات زميني به منظور انجام کار از آنها استفاده مي شود که عبارتند از:-وسايل مربوط به مشخص کردن نقاط در زمين -وسايل مربوط به تعيين امتدادها -وسايل مربوط به اندازه گيري طول و مسافت -وسايل مربوط به اندازه گيري شيب و زوايا -وسايل مربوط تعيين اختلاف ارتفاع ب- وسايلي که در دفتر کار از آنها به منظور انجام محاسبات و ترسيم نقشه استفاده مي گردد که معمولاً همان وسايل نقشه کشي و ترسيم هستند. وسايلي که براي مشخص کردن نقاط در زمين بکار مي روند:1-ميخهاي چوبي که در زمين کوبيده مي شوند و براي مشخص نمودن بهتر نقاط از يک ميخ کوچک آهني (ميخ کبريتي) که روي آنها کوبيده خواهد شد استفاده مي نمايند.2- ميخهاي آهني که در زمينهاي اسفالتي – دجي – و غيره در زمين کوبيده مي شوند.3-در زمينهاي سنگي نقاط نقشه برداري را با حک کردن يک علامت به شکل + يا ? مشخص مي کنند و اگر بخواهند نقاط موقتي باشد از رنگ روغني استفاده مي شود.4-براي نقاطي که بايد مدت مديدي در زمين ثابت باشند از نشانه هاي دائمي که به صورت مکعب هاي بتني و بنام بنچ مارک (B.M) ناميده مي شود استفاده مي کنند.اين نشانه هاي بتني معمولاً به ابعاد متوسط 20×20 و به ارتفاع 60 سانتي متر ساخته شده که در داخل آن نيز ميله فولادي کار گذارده اند براي آنکه نقاطي که به ميخ – رنگ – نشانه بتني و غيره مشخص مي شود از دور رويت گردد معمولاً از پرچم – ژالن و غيره استفاده مي کنند. ژالن عبارت است از نيزه فلزي يا چوبي به طول 2 متر و قطر متوسط 2 تا چند سانتيمتر که آنرا روي نقاط مستقر مي کنند.ژالنهاي فلزي ممکن است از لوله هايي ساخته شده باشند که روي يکديگر سوار مي شوند و طولهاي متفاوتي را تشکيل مي دهند گاهي اوفات براي تعيين نقاط در شب از پروژکتور نيز استفاده شده است. نکته مهم آن است که پرچم يا ژالن که روي نقطه نصب مي شود بايد کاملاً قائم مستقر شود ثانياً نوک ژالن کاملاً روي نقطه قرار داشته باشد. در بعضي عمليات نقشه برداري ممکن است ژالن بوسيله کمک نقشه بردار روي نقاط قرار داده شود و اگر مدت مديدي بايد ژالن روي نقطه باشد آن را به صورت پرچم به وسيله سيم هاي فلزي مهار مي کنند. نوارهاي مدرج نوارهاي مدرج که به نام متر فلزي يا پارچه اي در تجارت به فروش مي رسند عبارتند از نوارهايي به عرض يک سانتيمتر که مدرج بوده و معمولاً به طولهاي 10متري – 20متري - 30متري – 50متري و حتي 100متري ديده مي شوند نوارها معمولاً به سانتيمتر مدرج بوده و اگر طول حقيقي آنها معلوم باشد مي توان فواصل را با آنها تا حدود دقت نيم سانتيمتر اندازه گيري گردد. نوع فلزي آنها از جنس فولاد زنگ نزن بوده ولي شکننده است و نوع پارچه اي آن که براي کارهاي کم دقت به کار مي رود، تغيير بعد زيادي مي دهد ولي از نظر سبکي به کار بردن آن راحت تر است. بعضي نوارهاي فولادي با کشش سنج همراه است زيرا در موقع اندازه گيري مسافت بايد به نوار فلزي کششي وارد شود که طول نوار به اندازه استاندارد گردد. گاهي اوقات از سيم مخصوصي بنام سيم انوار که طول آن مقدار معيني است استفاده مي کنند. در قديم از نوع زنجيري که دانه هاي آن 10 سانتي متر طول داشتند استفاده مي کردند و به همين علت هم نوعي از نقشه برداري به نام نقشه برداري با زنجير م عروف است. وسايل مربوط به تعيين امتداد در نقشه برداري امتدادها به وسيله 2 نقطه آن مشخص مي شود که معولاً آن را به وسيله دو ژالن نيز قابل رويت مي کنند. شاقول شاقول وسيله تعيين امتداد خط قائم در هر نقطه است. شاقول نقشه برداري بايد قدري سنگين باشد که در اثر وزش بادهاي ملايم منحرف نگردد.گونياي مساحي وسيله اي است که مي توان از نقطه واقع بر يک امتداد عمودي از آن اخراج کرد و يا از نقطه واقع در خارج خطي عمودي بر خط فرود آورد. اين گونيا به انواع مختلف ساخته مي شود. ساده ترين آنها عبارتست از صفحه اي که داراي چهار شاخه عمود بر هم است و در انتهاي هر شاخه تيغه اي عمود بر سطح شاخه وجود دارد در يکي از تيغه ها شکافي و در تيغه مقابل آن سوراخ کوچکي تعبيه شده و بنابر ساختمان خطوط واصل بين تيغه هاي متقاطع بر هم عمودند اين دستگاه روي سه پايه اي قابل نصب است چنانچه نقطه را بر امتداد قرار دهيم بطوريکه بر امتداد منطبق شود امتداد جهت عمود را نشان مي دهد. دو نوع ديگر گونياي مساحي ساخته شده که عبارتست از گونياي آينه اي و منشوري گونياي مساحي آينه اي: دو آينه بسيار کوچک که با هم زاويه 45 درجه تشکيل مي دهند روي صفحه فلزي نصب شده و مي توان شاقولي را زير آن آويزان کرد. بر طبق قوانين انکسار اشعه اي که بر آينه برخورد کند پس از دوبار انعکاس عمود بر امتداد ورودي خارج مي شوند. گونياي مساحي منشوري: در گونياي منشوري بجاي دو آينه مسطح از يک منشور پنج ضلعي که دو وجه آن جيوه اندود شده و زاويه بين اين دو وجه 45 درجه مي باشد استفاده مي گردد. مزيت آن بر گونياي آينه اي آن است که چون زاويه 45 درجه آن ثابت است بنابراين احتياجي به کنترل و تصحيح ضمن کار ندارد. قطب نماقطب نما وسيله اي است که براي اندازه گيري سمت (گرا) مغناطيسي امتدادها ساخته شده است و قسمتهاي اصلي آن عبارت اند از:-عقربک مغناطيسي که روي پايه قائمي مي تواند به طور آزاد و متعادل نوسان کند.-دايره محيطي مدرج که سمت امتدادها از روي آن تعيين مي شود.-خط نشانه روي گاهي قطب نما به طور مستقل براي تعيين جهت به کار مي رود و گاهي قطب نما روي دوربينهاي مخصوص نقشه برداري بنام تئودوليت Compass موسوم مي شوند نصب مي شود.يک طرف عقربه مغناطيسي به رنگ تيره رنگ شده و هميشه به طرف شمال مغناطيسي متوجه است.دايره محيطي مدرج از صفر تا 360 در جهت حرکت عقربه هاي ساعت مدرج است و در مقابل درجات صفر و 180 حرف N و S که معرف شمال و جنوب است نوشته شده است. خط نشانه روي دو تيغه عمود بر صفحه قطب نماست که يکي داراي يک سوراخ و ديگري داراي يک شکاف است که در وسط آن سيم نازکي نصب شده سوراخ يک تيغه و شکاف تيغه مقابل سطح ( نشانه روي را ايجاد مي کند) که چشم پشت سوراخ بايد قرار گيرد. اگر بوسيله خط نشانه روي قطب نما را در امتداد هم قرار دهيم عقربه آن که هميشه به سمت شمال مي ايستد در مقابل درجات محيطي پس از چند نوسان خواهد ايستاد که در اين صورت زاويه امتداد با جهت شمال مغناطيسي روي دايره مدرج محيطي قرائت مي شود.قطب نماها به انواع مختلف و با متعلقات متفاوتي ساخته شده که اصول کلي همه آنها يکي است.نوع ديگر قطب نما بنام جعبه انحراف دهنده در نقشه برداري بکار مي رود که فقط براي توجيه دوربين نقشه برداري يا تخته نقشه برداري است. و آن عبارت است از عقربه مغناطيسي که داخل جعبه مستطيل شکل روي پايه قائمي مي توان نوسان کند قسمت آبي رنگ آن جهت شمال را نشان مي دهد.اگر وسيله اي که جعبه انحراف دهنده را روي آن نصب نموده اند طوري قرار دهيم که عقربه مغناطيسي روي علامت شمال قرار گيرد خط قرالروي وسيله نقشه برداري در سمت شمال مغناطيسي توجيه شده است. شيب سنج (Clinometer) وسيله ايست که مي توان با آن شيب زمين يا زاويه هر امتداد را با خط قائم اندازه گرفت و بطور خلاصه تشکيل شده است از يک قراولروي و يک اندکس که متصل به وزنه ايست در اثر قوه جازبه مانند شاقول در امتداد قائم قرار مي گيرد و خط اندکس در مقابل دايره مدرجي زاويه خط قراولروي را با افق مشخص مي کند بر طبق همين اصول انواع و اقسام آن ساخته شده است. شاخص مدرج در نقشه برداري و مخصوصاً در کارهاي ترازيابي که اختلاف ارتفاع بين نقاط را تعيين مي کنند از شاخص مدرج استفاده مي شود. و آن عبارت است از خط کش بزرگي که طول آن 4 متر بوده و عرض آن حدود 15 سانتي متر و ضخامت آن 2 تا 3 سانتيمتر مي باشد.چون حمل ونقل شاخص 4 متري مشکل است معمولاً تاشونده بوده و از 2 تکه که روي هم لولا شده اند تشکيل مي شود. درجات شاخص به انواع مختلف با رنگ روي آن مشخص شده و انواع آن در شکل زير ديده مي شود. هر 10 سانتيمتر به 10 سانتيمتر اعداد روي آن نوشته شده و براي هر متر طول يک علامت يا عدد نيز ذکر شده است در پشت شاخص 2 دستگيره براي نگهداشتن آن نصب شده و براي آنکه شاخصدار، شاخص را به طور قائم نگهدارد تراز کوچکي کروي به آن متصل مي کنند.تکيه گاه در عمليات ترازيابي نسبتاً دقيق و خيلي دقيق شاخص را روي زمين قرار نمي دهند بلکه قبلاً ميخهاي چوبي و يا آهني در زمين فرو برده و شاخص را روي آن قرار مي دهند تا در اثر فرو رفتن شاخص در زمين دقت عمليات کم نشود.گاهي اوقات تکيه گاههاي متحرکي را به کار مي برند که از چدن يا آهن ساخته شده و داراي سه پايه تيز کوچک است که در زمين فرو رفته مانع حرکت جانبي تکيه گاه مي شوند. در بعضي از اين تکيه گاهها دو برآمدگي روي آن ديده مي شود که در ترازيابيهاي دقيق از آنها استفاده مي کنند.ترازيکي از وسايل بسيار مهم در نقشه برداري که تقريباً با تمام اسبابهاي نقشه برداري تنظيم مي شود تراز است. تراز هم به تنهايي براي افقي کردن يک خط يا يک سطح مورد استفاده است و هم با دوربين هاي نقشه برداري به منظور قائم نمودن محور آنها به کار مي رود. تراز تشکيل شده است از يک لوله شيشه اي که داراي انحناي بسيار کمي بوده و داخل آنرا مايع بسيار سيال از قبيل (الکل – اتر) پر کرده و فقط حباب کوچکي هوا در آن باقي مانده است اين لوله شيشه اي را داخل محفظه آهني يا چوبي ثابت نموده و اين محفظه بوسيله پيچ تنظيم و يک لولا به سطح ديگري به نام سطح اتکا متصل شده است. در وسط شيشه درجاتي به طور قرينه در دو طرف ايجاد شده و قسمت وسط که دو خط آن با رنگ قرمز مشخص شده درجه تنظيمي تراز است. اگر تراز تنظيم باشد موقعي که حباب در مقابل درجات تنظيمي قرار گيرد خط مماس بر حباب که هادي تراز ناميده مي شود موازي سطح اتکاء خواهد بود. و چون خط مماس بر حباب افقي است بنابراين سطح اتکاء تراز نيز افقي مي باشد پيچ تنظيم براي آن است که اگر خط هندسي (خط مماس بر وسط درجات تنظيمي) يا سطح اتکاء موازي نباشد مي توان آنرا تنظيم کرد.تراز بنائي تراز بنائي مانند ترازي است که شرح داده شد فقط سطح اتکاء همان محفظه است که شيشه در آن نصب شده است و در تراز بنايي چون نمي توان آن را تنظيم کرد لذا بايد هر چند وقت يک بار پس از آزمايش فوق الذکر نشانه هاي جديدي روي شيشه با مداد رنگي رسم کرد. تراز کرويتراز کروي که براي افقي کردن تقريبي سطوح يا قائم نمودن شاخص به کار مي رود عبارت است از يک عرق چين کروي که داخل آن را مايع فراري ( اتر- الکل) پر شده و حبابي در آن باقي مانده است اگر طوري اين عرق چين را نسبت به سطح اتکاء آن ثابت کرده باشيم که خط وصل از مرکز عرق چين عموديبر سطح اتکاء باشد در اين صورت تراز نتظيم خواهد بود و هرگاه تراز طوري قرار گيرد که حباب در مقابل نقطه نشانه بايستد محور تراز قائم بوده و سطح اتکاء افقي خواهد شد. وضع نسبي محور تراز و سطح اتکاء بوسيله سه پيچ کوچک قابل تنظيم است و براي تنظيم تراز کروي از يک سطح کاملاً افقي استفاده مي شود که پس از قرار گرفتن تراز روي آن بايد حباب در مقابل نقطه نشانه بايستد.انواع ترازيابهاي مختلف و تنظيم آنها1-ترازياب ساده 2-ترازيابهاي با پيچ حرکت ارتفاعي3-ترازياب دوترازه4-ترازياب اتوماتيکشرح انواع ترازيابها و تنظيم آنها -ترازياب ساده (Dumpy Level) : اين ترازياب ها داراي ساختمان بسيار ساده بوده و معمولاً در کارگاه هاي ساختماني آنرا بکار مي برند دوربين اين ترازيابها داراي تنظيم کانوني داخلي بوده و بدنه دوربين با محور حرکت دوراني آن يکپارچه مي باشد. تراز استوانه اي در بدنه دوربين نصب بوده و بوسيله آينه مسطحي تغييرات حباب را به سهولت مي توان ديد. -ترازياب با پيچ حرکت ارتفاعي (Level with Tilting Screw) : در اين ترازياب دوربين نسبت به محور قائم دستگاه داراي حرکت ارتفاعي بوده که به وسيله پيچ حرکت ارتفاعي انجام مي شود و هميشه قبل از هر قرائت به وسيله اين پيچ حباب تراز استوانه اي را مقابل درجه تنظيمي قرار مي دهند. اين ترازياب بيشتر در انجام وطالعات مربوط به پروژه هاي راه سازي – سد سازي کانال سازي و مهندسي عمومي به کار مي رود. معمولاً کليه ترازيابهايي که در عمليات دقيق به کار مي رود با پيچ حرکت ارتفاعي مجهز بوده و سيستم قرائت حباب تا حدود ثانيه مي باشد. طرز عمل تنظيم تراز و ترازياب به همان ترتيبي است که براي ترازيابهاي ساده شرح داده شده است و در موقع تنظيم ترازياب پس از آنکه مقدار تصحيح (correction) محاسبه شد به وسيله پيچ حرکت قائم دوربين تراز را آنقدر در جهت مناسب حرکت مي دهيم تا اين مقدار در داخل دوربين روي شاخص قرائت شود سپس به کمک پيچهاي تصحيح تراز را از بين نشانه هاي تنظيمي مي آوريم.-ترازيابهاي رورسيبل : در اين نوع ترازيابها تراز بطور ثابتي به بدنه دوربين چسبيده و جسم يک پارچه اي را تشکيل داده است دوربين مي تواند حول محور هندسي خود که به طور محسوسي با محور ديدگاني آن منطبق است 180 درجه دوران کند و در ضمن دوران تراز با آن حرکت مي کند و بعد از اين دوران تراز نسبت به محور ديدگاني وضع قرينه اي به خود مي گيرد تراز اين نوع ترازيابها داراي لوله اي است به شکل بشکه بوده و طرز قرائت حباب بوسيله سيستم انطباق دو طرف حباب (تراز لوبيايي ) انجام مي گيرد. چون لوله شيشه اي تراز به شکل بشکه است از اين رو تراز آنها داراي دو گونه تقسيمات است که حباب در هر يک از دو حالت دوربين در مقابل يکي از آنها قرار مي گيرد و بنابراين دو خط هادي براي آنها مي توان تعريف کرد. که هر کدام مربوط به يک وضع دوربين هستند.اين نوع تراز را وقتي تنظيم گويند که دو خط هادي کاملاً موازي باشند. و وقتي تراز تنظيم باشد پس از تنظيم ترازياب (موازي نمودن خط هادي با محور ديدگاني دوربين) چنانکه خطاي کوچکي در اين تنظيم باقيمانده باشد چون در موقع عمل ترازيابي روي شاخص مدرج دو قرائت قبل و بعد از دوران دوربين حول محور ديدگاني انجام مي شود بنابراين در متوسط اين دو قرائت هيچگونه خطايي وجود نخواهد داشت.-ترازيابهاي اتوماتيک : در ترازيابهايي که شرح آن داده شد خط تراز بوسيله تراز استوانه اي ايجاد مي شود و چون پس از تنظيم محور ديدگاني ترازياب موازي با خط هادي تراز مي گردد بنابراين وقتيکه هادي ترازياب افقي باشد (حباب در مقابل نشانه تنظيمي قرار گيرد) محور ديدگاني ترازياب نيز افقي خواهد بود. در سالهاي اخير ترازيابهاي ديگر ساخته شده که خط تراز بوسيله سيستم ديگري که آنرا (Compensator) مي نامند ايجاد مي شود. از انواع آن يکي تراياب معروف Ni2 ساخت کارخانه زايس مي باشد. وسيله اندازه گيري زاويه (Theodolite) اندازه گيري زواياي افقي و قائم در نقشه برداري به طور مستمر انجام مي شود و اين اندازه گيريها براي تعيين موقعيت نقاط در فضا مورد استفاده واقع مي شود. با اندازه گيري زواياي افقي ( که آنها را زواياي سمتي نيز مي گويند) امتدادها را در صفحه افقي و با اندازه گيري زواياي قائم (که آنها را زواياي ارتفاعي مي گويند) امتداد را در صفحه قائم مشخص مي کنند بنابراين تعيين سمتها در صفحه افقي و قائم با اندازه گيري زاويه انجام مي شود.تئودوليت (Theodolite) تئودوليت اسبابي است که براي اندازه گيري زاويه ( زاواياي افقي – زواياي قائم ) در صفحه افقي و صفحه قائم بکار مي رود و به انواع مختلف ساخته مي شود که زوايا را با دقتهاي متفاوتي اندازه گيري مي کند.اعضاي اصلي تئودوليت عبارت است از: 1-دوربين Telescope که حول محور افقي TT گردش مي کند و آنرا محور ثانويه يا (Turnnion Axis) مي نامند. اين دوربين از عدسي شيئي و چشمي و ديافراگم تشکيل شده و ممکن است داراي عدسي جهت ميزان کردن (Focusing) باشد.2-قسمتي به نام اليداد که داراي قسمتي افقي و دو شاخه عمودي است و حامل محور TT' مي باشد و مي تواند حول محور قائم VV' گردش کند محور قائم را محور اصلي تئودوليت مي نامند و روي قسمت افقي اليداد ترازي نصب شده است که بوسيله آن مي توان محور اصلي تئودوليت را قائم نمود.3-دايره مدرج يا لمب: گردش اليداد حول محور اصلي تئودوليت به وسيله نشانه اي در مقابل تقسيماتي روي دايره مدرج افقي که سطح آن بر محور اصلي عمود است نشان داده مي شود و چرخش تلسکوپ حول محور ثانوي نيز به وسيله دايره مدرج قائم کنترل مي شود.4-پايه تئودوليت: قسمتهاي مختلف تئودوليت روي پايه آن سوار شده و اين پايه بوسيله سه پيچ (در بعضي تئودوليتها چهار پيچ) که به نام پيچهاي تنظيم ناميده مي شوند افقي مي گردد. بنابراين ساختمان محور بصري تلسکوپ بر محور ثانوي عمود است و نيز محور اصلي بر محور ثانوي عمود مي باشد اگر محور اصلي به وسيله پيچهاي تنظيم قائم گردد محور ثانوي افقي بوده و سطح چرخش تلسکوپ سطح قائم قراولروي خواهد بود.وضعيت اين سطح را در فضا بوسيله نشانه (I) در مقابل درجات دايره مدرج نشان مي کنند.اليداد دقيقترين قسمت مکانيکي تئودوليت است زيرا از طرفي بايد نرم و بدون اصطحکاک و لقي حول محور اصلي دوران نمايد و از طرفي محور ثانوي بر محور بصري و محور اصلي عمود باشد.تنظيم تئودوليتتئودوليت که به منظور اندازه گيري زاويه بکار مي رود بايد از هر حيث کامل و کوچکترين عيبي نداشته باشد با وجود دقت بسيار زيادي که در ساخت قطعات تئودوليت انجام مي شود لکن به علت گذشت زمان و به کار بردن آن در شرايط مختلف که غالباً شرايط خوبي هم نيستند لازم است که گاهگاهي تئودوليت تنظيم گردد.تنظيم هايي که بايد در تئودوليت انجام شود بايد بوسيله متخصصين صورت گيرد در اين جا فقط به فهرست آنها اشاره مي کنيم.1-تمام حرکات تئودوليت بايد نرم و بدون لقي باشد.2-مرکز تقسيمات دايره افقي بايد بر محور قائم منطبق باشد و مرکز تقسيمات دايره قائم بر محور افقي تئودوليت قرار داشته باشد.(مرکزيت لمب با اليداد)3-صفحه تقسيمات دايره مدرج افقي بايد بر محور اصلي تئودوليت عمود باشد.4-وقتي که حباب تراز استوانه اي در مقابل نشانه تنظيم قرار گرفته است بايد محور اصلي بر خط هادي تراز عمود باشد.5-محور ديدگاني دوربين بايد بر محور افقي عمود باشد. (عدم Collimation ) 6-محور افقي دوربين بايد بر محور اصلي عمود باشد.نقشه بردار بايد روش کار را طوري اختيار کند که خط هاي فوق الذکر حتي المقدور در نتيجه اندازه گيريها حذف شود و اين روش در موقع اندازه گيري زاويه ذکر خواهد شد.اليداد اليداد وسيله نشانه روي و رسم امتدادها روي تخته مي باشد اين وسيله قراولروي ممکن است دوربين دار يا بدون دوربين باشد.اليداد با ديد مستقيم اين نوع اليدادها به اسم اليداد پينول دار يا اليداد تراز کننده معروف است و عبارت است از يک خط کش چوبي که روي آن يک تراز استوانه اي نصب بوده و در دو طرف آن دو تيغه لولا شده است يکي از تيغه ها شامل يک شکاف است که در وسط آن تاري قرار دارد و تيغه ديگر داراي سه سوراخ مي باشد که هر يک از سوراخها و تار مقابل تشکيل سطح قراولروي را مي دهد در روي خط کش اليداد و در طرفين تراز دو زايده موجود است که براي افقي کردن اليداد به کار مي رود.اليداد دوربين داراين اليدادها عبارتند از يک خط کش که دوربين نقشه برداري به آن متصل شده و خط قراولروي دوربين با لبه خط کش موازي دوربين اليداد داراي حرکت ارتفاعي بوده و شيب خط قراولروي روي دايره مدرجي قرائت مي شود.با دوربين آنها مي توان فواصل را نيز به طريقه استاديمتري اندازه گرفت. اندازه گيري مسافت اندازه گيري طول يا اندازه گيري فاصله بين دو نقطه غالباً در نقشه برداري انجام مي شود که البته دقت اندازه گيري ها براي کارهاي مختلف متفاوت است. در بعضي از کارها خطاي يک متر در کيلومتر و در برخي خطاي 15 سانتيمتر در کيلومتر و بالاخره در اندازه گيري ضلع مبنا خطا سانتي متر در کيلومتر و حتي ميليمتر در کيلومتر مورد نظر است و از همين نظر وسايل مختلفي در اندازه گيري مسافت به کار مي رود.در کارهاي نقشه برداري مهندسي اندازه گيري نسبتاً دقيق مسافات الزامي است و دقت نسبي 5000/1 و 10000/1و 20000 / 1 در کارهايي از قبيل ساختن تونلها و پلها الزامي است در چنين مواقعي بايد دقت کافي براي انتخاب وسيله و روش کار مبذول شود.در برداشت و تعيين محل عوارض از قبيل کناره هاي جنگل – باطلاق و مسير رودخانه و غيره دقت زيادي لازم نيست يک اندازه گيري سريع با نوارهاي مدرج يا طريقه هاي مستقيم کافي است، به طور کلي دو طريقه در اندازه گيري مسافت به کار مي رود. يکي طريقه مستقيم و ديگري طريقه غير مستقيم، در طريقه ماز نوارهاي مدرج استفاده مي شود و در طريقه غير مستقيم از متدهاي نوري و يا تله متري و الکترونيکي.دقت طريقه مستقيم در اندازه گيري هاي بسيار دقيق تا حدود 1000000/1 مي رسد و در روشهاي مهندسي از قبيل طريقه هاي استاديمتري و غيره دقت 5000/1 و 10000/1 به دست مي آيد.امروزه طريقه هاي الکترونيکي اندازه گيري مسافت سريعترين و دقيقترين وسيله و روشي است که در اندازه گيري هاي دقيق از آن استفاده مي شود. و متدهاي نوري براي اندازه گيري هاي کم دقت به کار مي رود. اندازه گيري فواصل با استفاده از روبان يا سيم فلزياندازه گيري فواصل با استفاده از نوارهاي فلزي يا پارچه اي جزء کارهاي روزمره نقشه برداران است که با مترهاي پارچه اي نوارهاي فولادي 50متر – 30 متري انجام مي شود و در ضمن عمل نوار فلزي روي زمين قرار دارد. دقت چنين اندازه گيريهايي بطور متوسط 5000/1 و با بعضي احتياط هايي که ضمن عمل انجام محتملاً در اين طريقه دقت تا حدود 20000/خواهد رسيد.1 موقعيت ژالن هاي ابتدايي و انتهايي و ميخهاي مابين آنها مي توان در اندازه گيريهاي کوچک مسافت را به طور افقي و پله کاني اندازه گرفتوسايل وسايلي که در اندازه گيري مسافت به طور معمول و موقعي که متر روي زمين قرار دارد به کار مي رود عبارتند از:1-روبان فلزي به طور 20 – 30 – 50 – 100 متر اين روبانها در تجارت به فروش ميرسد و به انواع مختلف ساخته مي شود. کارخانه سازنده اين روبانها را اندازه گيري نموده و طول آنها را در درجه حرارت معيني و با کشش معلومي تعيين نموده است.2-فيشهاي مخصوص 3-ژالن4-ميخ چوبي بطول تقريبي 20 – 25 سانتي متر5-شاقول 6-مداد – دفترچه و غيره 7-رنگ روغن و قلم مو براي شماره گذاري نقاط طريقه اندازه گيري قبل از اندازه گيري بايد فاصله اي را که مورد نظر است ميخ کوبي نمود. منظور از کميخ کوبي در اصطلاح نقشه برداري آن است که چون نمي توان فواصل نسبتاً بزرگ را يک دفعه اندازه گرفت لذا آن را بايد با به کار بردن ميخهاي چوبي به طولهاي کوچکتر 50متري يا 30 متري و حتي 20 متري تقسيم نمود و بطوريکه کليه ميخها در يک امتداد قرار گيرند ( فواصل ميخها متناسب با طول نوار – وضع تو پوگرافي زمين و غيره است و بطور اخص در هر تغيير شيب بايد يک ميخ کوبيده شود). قبل از ميخ کوبي با استفاده از ژالن امتداد مورد نظر را به قطعات مورد نظر تقسيم مي کنند و ژالن گزاري معمولاً با چشم يا استفاده از تئودوليت انجام مي شود. موقعي که با چشم بايد ژالن گزاري شود و ژالن در ابتدا و انتهاي فاصله مورد نظر نصب مي شود و سپس نقشه بردار پشت ژالن ابتدا قرار گرفته و به ژالن انتهايي قراولروي مي کند. کمک او ژالنهاي ديگر را طوري قرار مي دهد که در امتداد دو ژالن اول و آخر باشند. بعد ژالن را برداشته و به جاي آن ميخ چوبي در زمين مي کوبند و سپس فاصمه بين ميخها را اندازه گيري مي کنند.چنانچه دقت زيادي مورد نظر باشد و شيب بين A و B يکنواخت باشد مي توان بجاي ميخ از فيش هاي مخصوصي استفاده کرد. بدين طريق که نقشه بردار از پشت ژالن A به زالن B نگاه مي کند و دو نفر کمک که يک نفر سر متر و ديگري انتهاي آن را به دست دارد با استقاده از يک ژالن کمکي خود را در امتداد AB قرار مي دهند و پس از اندازه گيري از ميخ هاي فلزي (فيش) براي نشان کردن انتهاي متر فلزي استفاده مي کنند و اين عمل را تکرار مي نمايند.چون در نقشه برداري مسافات افقي مورد نظر است پس از اندازه گيري طول AB بايد طول افقي آنرا محاسبه نمايند. چنانچه دقت زيادي مورد نظر نباشد مي توان در اندازه گيريهاي کوچک مسافت را به طور افقي و پله کاني اندازه گرفت در اين صورت از يک شاقول براي تصوير نمودن روبان روي زمين استفاده مي شود. در موقعي که مسافت به طور افقي اندازه گيري شود براي عامل قضاوت اينکه متر به طور افقي است يا خير مشکل است در اين چنين مواقعي بايد يک نفر کمک در کنار بايستد و زاويه متر با شاقول را 90 درجه ببيند و نيز بايد سعي کند حتي المقدور فاصله انتهاي متر تا زمين از 5/1 متر بيشتر نشود در غير اين صورت کشش متر مشکل بوده و متر به حالت کمانه در مي آيد که در اين صورت از طول آن کاسته مي شود. خطائي که در اثر کمانه اي شدن متر داخل مي شود متناسب است با کشش /وزن متر فلزي اندازه گيري مسافت بحالت تعليق در اندازه گيريهاي دقيقتر و مخصوصاً موقعي که از طول اندازه گيري شده به عنوان خط مبنا استفاده مي شود و يا موقعي که پيمايش دقيقي اجرا مي شود فواصل را با متر به حالت تعليق اندازه مي گيرند. در اين حالت ابتدا مسافت مورد اندازه گيري ميخ کوبي مي شود ميخها به فواصلي هستند که بتوان آنها را با نوار مورد نظر اندازه گيري کرد.ميخ ها به اندازه 60 – 50 سانتيمتر از زمين بلندتر بوده و به وسيله تئودوليت در امتداد خط مورد اندازه گيري کوبيده مي شوند. اختلاف ارتفاع هر ميخ نسبت به ميخ قبلي و بعدي به وسيله عمل ترازيابي تعيين مي شود. تا بتوان بعداً با استفاده از اين اختلاف ارتفاع طول افقي بين دو ميخ را حساب کرد. نوار فلزي که به کار مي رود از يک طرف به کشش سنج مربوط مي گردد تا بتوان در مواقع اندازه گيري کشش لازم را ايجاد کرد. درجه حرارت روبان فلزي به وسيله ميزان الحراه اي که روي روبان نصب مي شود اندازه گيري مي گردد. بررسي خطاهاي اندازه گيري مسافت خطاهاي مختلفي در اندازه گيري مسافت با نوار فلزي داخل مي شود که اهم آن عبارتند از: 1-خطاي مربوط به طول حقيقي نوار فلزي (خطاي کاليبراسيون)2-خطاي مربوط به امتدادگزاري 3-خطاي افقي نبودن نوار فلزي در موقعي که فواصل افقي اندازه گيري مي شود.4-خطاي کماني شدن نوار5-خطاي تطبيق ابتدا و انتهاي متر با خط نشانه6-خطاي مربوط به تغيير درجه حرارت 7-خطاي مربوط به کشش وقتي که از کشش سنج استفاده مي شود. اندازه گيري غيرمستقيم فواصل – تاکئومتري اندازه گيري فاصله به کمک تاکئومتر از زمينهاي دو عارضه و زمينهائي که موانعي از قبيل دره – رودخانه و غيره در آن وجود داشته باشد و اندازه گيري مسافت به کمک متر يا زنجير در آنها ممکن نيست، بسيار با اهميت است زيرا بدون آنکه احتياج به پيمايش مسافت مورد اندازه گيري باشد آنرا اندازه گيري مي نمايند. فقط کافي است که در ابتداي مسافت مورد اندازه گيري تاکئومتر را مستقر کنيم و کمک نقشه بردار به انتهاي آن شاخص مدرجي که آنرا Stadia مي ناميم به طور قائم نگهدارد. و البته بايد بين تاکئومتر و شاخص مدرج مانعي وجود نداشته باشد اندازه گيري مسافت توسط اين طريقه حدود مشخصي را دارد زيرا در غير اين صورت خطاي عمل از حد مجاز بيشتر خواهد شد. عمليات نقشه برداري با استفاده از تاکئومتر به طور سريعي انجام مي گيرد و کلمه تاکئومتر نيز از دو کلمه يوناني تاکئو (زود) و متري (اندازه گيري) مشتق شده است و در کليه عمليات نقشه برداري به منظور طرح پروژه هاي راه – راه آهن – سدسازي – خانه سازي از تاکئومتري استفاده کرده و چنانچه احتياط لازم را در انجام عمليات مراعات کنيم دقت حاصله در بيشتر مواقع بيش از اندازه مورد لزوم هم خواهد بود.به قسمت بعد مراجعه کنيد

فرزين نجفي پور: رييس شوراي فنآوري شرکت

نقشه برداري چيست ؟

نقشه برداري چيست ؟ نقشه برداري علمي است كه رياضيات عملي را با فنون اندازه گيري و هنر ترسيم توأم نموده و بوسيلة آن قطعاتي از سطح زمين را با كلية عوارض آن در روي صفحة افقي نمايش مي دهد
به طور كلي نقشه برداري را مي توان علم تهيه و پياده كردن نقشه دانست. ولي به دليل گستردگي زياد اين علم در دنيا، تعريف بالا را نمي توان جامع دانست. كنترل كارهاي اجرايي و تعيين ميزان نشست ساختمانها در عمليات ساختماني و مونتاژ واحدهاي توليدي و صنعتي، طرحهاي مربوط به تسطيح اراضي در شهرسازي و كشاورزي، كنترل دائمي انحراف سدها از نظر فشار آب در تأسيسات آبي، انتقال نقاط و امتدادها در معادن و راههاي زير زميني، بررسي تغييرات پوستة زمين در زمين شناسي، تعيين ميزان عمق آب و تهية نقشه هاي دريانوردي در كشتيراني و بندرسازي، تهية نقشة ابنيه و آثار تاريخي در باستانشناسي، پيكره هاي ديگري از دامنة فعاليتهاي نقشه برداري را تشكيل مي دهد
به غيراز رياضي و فيزيك كه مبناي مبحثهاي مختلف نقشه برداري است رشته هاي ديگري از علوم و فنون هستند كه به طور مستقيم در كار تهية نقشه دخالت دارند، روي اين اصل نقشه برداري را به دو مفهوم اصلي و جداگانه تعريف مي كنند مفهوم عام و مفهوم خاص
مفهوم عام آن عبارت از جميع علوم و فنوني است كه در چاپ و تهية نقشه دخالت دارند كه در برابر كلمة كارتوگرافي استفاده مي شود
مفهوم خاص نقشه برداري عبارت از يك سلسله اندازه گيريهاي طولي (افقي و عمودي) و زاويه اي و انجام محاسباتي بر روي اين اندازه گيريها و سرانجام ترسيم نتايج حاصله بر صفحة تصوير است